Praktijkvoorbeelden: Technisch lezen

Onderwijsbehoeften signaleren

Het is niet vanzelfsprekend dat leerlingen de technische vaardigheid van het lezen aan het eind van de basisschool volledig beheersen. Gebrekkige leestechniek kan problemen opleveren in het voortgezet onderwijs: leerlingen kunnen teksten die ze (zelfstandig) moeten lezen en leren niet goed lezen waardoor het begrijpen ervan lastig wordt. Het is dan ook belangrijk om de onderwijsbehoeften van uw leerlingen op het gebied van technisch lezen in kaart te brengen. Dat kan door de volgende testen te gebruiken.

Lezen van woorden:

  • Technische lezen 90B, maakt deel uit van het drempelonderzoek (678 Onderwijs Advisering, 2006)
  • Drie-Minuten-Toets, versie A (Cito 1995, 2010)
  • Dyslexie Screening Test, subtest onzinwoorden lezen (Kort, Schittekatte, van den Bos, Vermeir, Lutje Spelberg, Verhaeghe & van der Wild, 2007)

Lezen van teksten:

  • AVI-9 versie A, 3e herziene versie (Visser, Laarhoven, & ter Beek, 1996), normering vo is te vinden in het boek Toetsen en interventies bij Dyslexie in het voortgezet onderwijs in Bijlage 3.
  • Dyslexie Screening Test, subtest onzinwoorden lezen (Kort, Schittekatte, van den Bos, Vermeir, Lutje Spelberg, Verhaeghe & van der Wild, 2007)
  • Toets Technisch Lezen voor de Brugklas. Het Kijkbewijs (Clemens & Henneman, 1986), in bijlage 6 van het boek Toetsen en interventies bij Dyslexie in het voortgezet onderwijs.

Een volledig overzicht van beschikbare toetsen is te vinden in het boek Toetsen en interventies bij Dyslexie in het voortgezet onderwijs (2018).

Daarnaast kunt u door middel van een vragenlijst inventariseren hoe docenten de technische leesvaardigheid van hun leerlingen inschatten en in hoeverre zij mogelijkheden zien en benutten om binnen hun onderwijs aandacht te besteden aan technisch lezen. Zie hieronder voor een voorbeeld van een vragenlijst waarin vragen over technisch lezen verwerkt zijn. Op basis van de antwoorden van docenten kunt u als school een plan van aanpak maken ter verbetering van de signalering en aanpak van technisch leesproblemen van uw leerlingen.
Vragenlijst docenten over technisch lezen (Word)
Vragenlijst docenten over technisch lezen (PDF)

Leesvloeiendheid vergroten

In het primair onderwijs wordt het programma RALFI (Smits & Braams, 2006) gebruikt om de leesvloeiendheid van leerlingen te vergroten. Voor het voortgezet onderwijs beschrijven we twee varianten op deze methodiek die passen binnen de context van de middelbare school: herhaald lezen als preteaching en RALFI LIGHT.
Beide varianten zijn erop gericht de achterstanden van de leerlingen op het gebied van het technisch lezen te verkleinen. Ze hebben vooral tot doel leerlingen uiteindelijk met meer plezier en begrip te laten lezen.

Herhaald lezen als preteaching

In het kader van preteaching kunt u met leerlingen een tekst lezen voordat de tekst daadwerkelijk in de (vak)les behandeld wordt. Leerlingen zijn dan tijdens de (vak)les al bekend met de tekst waardoor zij de les gemakkelijker kunnen volgen en minder belemmerd worden door een gebrekkige technische leesvaardigheid. De volgende voorbeelden laten zien hoe u herhaald lezen in de praktijk uit kunt voeren.
Voorbeeldles 1 herhaald lezen als preteaching (Word)
Voorbeeldles 1 herhaald lezen als preteaching (PDF)
Voorbeeldles 2 herhaald lezen als preteaching (Word)
Voorbeeldles 2 herhaald lezen als preteaching (PDF)

Wanneer u met herhaald lezen gaat werken, is het belangrijk om vooraf leerlingen uit te leggen wat deze manier van lezen inhoudt en wat het nut ervan is. Daarnaast is het goed om regelmatig met de leerlingen te evalueren: Hoe ervaren zij het herhaald lezen? Merken ze dat ze teksten beter kunnen lezen? Onderstaande documenten geven richtlijnen voor uitleg over herhaald lezen en voor het evalueren met de leerlingen.
Uitleg over herhaald lezen (Word)
Uitleg over herhaald lezen (PDF)
Evalueren van herhaald lezen (Word)
Evalueren van herhaald lezen (PDF)

Herhaald lezen kunt u zowel in de reguliere les toepassen als in een aparte ondersteuningsles (remedial teaching).

RALFI LIGHT

RALFI LIGHT is bedoeld als tijdelijke interventie voor een groepje leerlingen bij het stillezen. Het is bedoeld om die leerlingen te lanceren in een boek, waarna ze zelfstandig het betreffende boek uitlezen. Klik hier voor uitleg over hoe u RALFI LIGHT uit kunt voeren met uw leerlingen.

Technisch lezen stimuleren met het hele team

Voorlezen stimuleert de technische leesvaardigheid van leerlingen en kan in alle lessen toegepast worden. Belangrijk is dan wel dat leerlingen meelezen. Bijwijzen kan met name zwakke lezers helpen hierbij.
Interactie over een tekst is essentieel. Het stimuleert het tekstbegrip en verhoogt de motivatie bij leerlingen. Ook dit kan bij elke les toegepast worden.

Discussievragen

  • In hoeverre hebben docenten en betrokkenen uit het zorgteam zicht op de leerlingen die moeite hebben met technisch lezen? Hoe worden deze problemen gesignaleerd en aangepakt?
  • Besteedt u in uw lessen aandacht aan het bevorderen van technische leesvaardigheid? Zo ja, op welke manier? Wat zou u nog meer kunnen doen?
  • Welke verbeterpunten heeft uw school als het gaat om signalering en aanpak van technische leesproblemen? Welke stappen moeten gezet worden? Wie zijn hier verantwoordelijk voor?
  • Hoe kan zicht op en aanpak van technische leesproblemen binnen alle vaksecties van uw school gerealiseerd worden?